Sinds 2002 onderzoekt kinderarts dr. Nico van der Lely de gevolgen van alcoholvergiftiging bij jongeren. Het blijkt dat de combinatie alcohol en het tienerbrein veel kostbaarder is dan over het algemeen wordt aangenomen. Het verlies van intellectueel potentieel op de lange termijn is schokkend.
“Alcoholgebruik bij jongeren is een groot probleem,” zegt Nico van der Lely. “Niet alleen acuut maar ook op de lange termijn. En de kosten voor de maatschappij zijn groot.” Op jaarbasis kost het de Nederlandse samenleving 24 miljoen euro aan hechtingen en ander secundair letsel. Ook levert alcohol 74 miljoen euro per jaar aan arbeidsverlies. Maar het schokkendst zijn de miljarden euro’s per jaar aan verlies van intellectueel potentieel.
VAARWEL AXONVERBINDINGEN
Op de alcoholpoli in Delft legt Van der Lely dat verlies aan intellectueel potentieel uit aan jongeren en hun ouders. De hersenen ontwikkelen zich in fases. Wordt zo’n ontwikkeling verstoord, dan bestaat er geen herkansing; hiervoor kennen de hersenen geen plasticiteit. Tot de leeftijd van 18 jaar neemt het aantal hersencellen toe tot zo’n 85 tot 100 miljard. Vanaf de leeftijd van 16 jaar tot 22 jaar gaan de hersencellen verbindingen met elkaar aan. Elke hersencel, ook wel axon genoemd, kan verbinding maken met 10.000 andere axonen. Die verbindingen zijn heel belangrijk voor wie je bent, hoe je functioneert, hoe slim je bent enzovoort. Drinken op jonge leeftijd verstoort dat proces; Amerikaans onderzoek toont aan dat jongeren die drinken beduidend minder verbindingen aanleggen. Een ander gevolg bij jongeren die vaker drinken is dat de hippocampus, de centrale ‘chip’ van de hersenen die bepaalt wat je opslaat in je hersenen en hoe je het doet op school, klein blijft. En ook de prefrontale cortex, waar onder andere je persoonlijkheid zit, ontwikkelt zich in de periode tussen 16 en 22 jaar en kan schade ondervinden van alcoholgebruik.
Het meten van de lange termijn effecten van alcoholgebruik bij jongeren is complex. Maar er zijn veel gegevens over Nederlandse kinderen die je wel kunt bekijken, zoals CITO-scores, en de data uit de onderzoeksgroep van Van der Lely. Van de zesduizend kinderen waarvan er inmiddels gegevens zijn, is drie procent een tweede keer opgenomen met een alcoholvergiftiging. Dat is een laag terugvalpercentage. Maar uit het psychologisch onderzoek dat bij deze kinderen is afgenomen, blijkt dat bij 42 procent het IQ tien tot vijftien punten was gedaald. Dat is vergelijkbaar met een tot twee schoolniveaus.
VOORLICHTING
Nederland kent twaalf alcoholpoli’s in twaalf verschillende regio’s. Op die poli’s zien Van der Lely en zijn collega’s het topje van de ijsberg, namelijk alleen diegenen die met een alcohol-vergiftiging in het ziekenhuis opgenomen zijn geweest. Het primaire doel van de alcoholpoli is herhaling voorkomen en daarom begint het programma al tijdens de opname. Want als ze net zijn bijgekomen, staan ze nog het meest open voor preventie. De ouders worden even weggestuurd en een gespecialiseerde verpleegkundige neemt samen met het kind interactieve sites door; dat is het eerste deel van de voorlichting. Veel kinderen reageren met: “Waarom wist ik dit niet eerder?”
De aanpak werkt, aldus Van der Lely. “We hebben de schade die alcohol toebrengt aan het brein onderzocht in samenwerking met de kinderpsycholoog. Mede op basis van die onderzoeksgegevens is door de politiek de campagne van NIX18 opgezet. Wij merken ook een verandering bij ouders. Slechts een minderheid vindt het nog goed dat kinderen voor hun achttiende levensjaar alcohol drinken. De afgelopen jaren zijn er geen tien-, elf- of twaalfjarigen meer met alcoholvergiftiging in Nederlandse ziekenhuizen terechtgekomen.” Drinkende jongeren komen in Nederland uit alle lagen van de samenleving en ook alle opleidingsniveaus zijn naar verhouding vertegenwoordigd. Van der Lely: “In Groot-Brittannië zijn er in verhouding veel opnames uit de lage sociaaleconomische klasse, maar in Nederland drinkt kennelijk iedereen.”
ALCOHOL ALS BUSINESSMODEL
Van der Lely heeft een missie: mensen zouden veel meer moeten weten over de effecten van alcohol. Dat moet breed in de maatschappij worden uitgedragen: door scholen, sportclubs, via het Openbaar Ministerie, in de gezondheidszorg. Alcohol is een ‘geaccepteerde verslaving’. In 2010 stond in gerenommeerd medisch wetenschappelijk tijdschrift The Lancet een Britse studie waaruit bleek dat alcohol met stip de schadelijkste drug is voor de samenleving. “We moeten alcohol ont-mythiseren,” stelt Van der Lely. “Elke grote overwinning in de sport wordt met alcohol gevierd. Dat leidt tot conditionering dat alcohol cool is en bij winnaars hoort. Kinderen zijn voor de drankindustrie een businessmodel. Iemand die jong begint met drinken heeft vier tot zes keer meer kans om op latere leeftijd veel te drinken. Er hangt dus een heel groot commercieel belang mee samen.”
Van der Lely vindt dat alcoholreclames verboden zouden moeten zijn op de tijdstippen dat de jeugd ermee in aanraking kan komen. Nu is de grens op televisie 21.00 uur, maar volgens hem zou dat 23.00 uur moeten worden. En ook op YouTube zou geen alcoholreclame moeten staan. “Er ligt een taak voor de politici die we gekozen hebben om daar iets aan te doen,” aldus Van der Lely. Er ondertussen blijft Van der Lely zich inzetten om deze ‘geaccepteerde verslaving’ zichtbaar te maken.
Ga naar Stichting Jeugd en Alcohol voor filmpjes en publicaties.
Anne van Overbeek (NL3845) woont in Rotterdam met haar man en twee zoontjes. In het dagelijks leven is ze medisch adviseur (en mama); daarnaast schrijft ze voor HiQ en zingt ze bij een klassiek koor.
